Odszkodowanie dla osoby najbliższej wskutek rozstroju zdrowia lub uszczerbku ciała poszkodowanego
Odszkodowanie dla osoby najbliższej wskutek rozstroju zdrowia lub uszczerbku ciała poszkodowanego
Czy w razie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia osobom najbliższym poszkodowanego może przysługiwać, na podstawie art. 448 Kodeksu Cywilnego, roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne z tytułu naruszenia ich w własnego dobra?
Z pytaniem takiej treści, wystąpił do Sądu Najwyższego Rzecznik Finansowy wnioskiem z dnia 21 kwietnia 2017r. Pytanie determinowane było wciąż dużą rozbieżnością w orzecznictwie sądów, co do prawa do zadośćuczynienia osób bliskich poszkodowanego związanego z krzywdą, jaką ponieśli wskutek poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia poszkodowanego.
Pytanie rozwiać miało zasadne wątpliwości oraz istniejące w orzecznictwie rozbieżności w kwestii dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez osoby najbliższe poszkodowanych, u których czyn niedozwolony wywołał uszkodzenie ciała bądź rozstrój zdrowia. Podstawę takowego roszczenia stanowią normy wyrażone przepisami art. 23, 24, 448 Kodeksu Cywilnego.
Dobra osobiste
Dobra osobiste to szczególnego rodzaju wartości o charakterze niemajątkowym ściśle związane z osobą ludzką, określające jej byt, pozycję społeczną i determinujące jej odrębność fizyczną i psychiczną, które jednocześnie są powszechnie akceptowane w społeczeństwie i przez dany system prawny.
Przepis art. 23 k.c. zawiera przykładowy katalog dóbr osobistych. Nie jest to katalog zamknięty. Wymienione są w nim m.in. zdrowie, wolność, wizerunek, swoboda sumienia, tajemnica korespondencji itp. Przez wzgląd na indywidualny charakter dóbr osobistych, w judykaturze i doktrynie jest zgoda, co do tego, iż pomimo nie wskazania literalnie w Kodeksie Cywilnym to więzi rodzinne, więzi bliskości wchodzą w katalog dóbr osobistych. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 27 marca 2018r. (III CZP 36/17) – „więź bliskości, powiązana z więzią emocjonalną, stanowi dobro osobiste i przedmiot ochrony jako immamentnie związana z człowieczeństwem, obejmująca psychiczną i fizyczną integralność człowieka, osobistą i niezbywalną wartość, której emanacją jest prawo do pozostawania w bliskości z osobami najbliższymi we wszystkich aspektach tej więzi”. Co istotne cytowana uchwała SN odnosi się nie tylko do więzi międzyludzkich wynikających ze stosunków formalnych – prawnorodzinnych np. małżeństwo, przysposobienie. Art. 23 KC obejmuje swym zakresem również więzi wynikające ze stosunku niesformalizowanego pod względem prawnym (konkubinat, rodzina zastępcza, związek partnerski).
Dobra osobiste podlegają ochronie prawnej
Regulacja art. 24 Kodeksu Cywilnego na osobę naruszającą dobro osobiste nakłada obowiązek zaniechania tych działań, dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i odpowiedniej formie, zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel. Rozważając o dobru osobistym w postaci więzi emocjonalnej, więzi rodzinnej największe wątpliwości budził fakt czy źródłem krzywdy osoby najbliższej może być czyn, który powoduje naruszenia dobra osobistego poszkodowanego określonego w art. 445 k.c. – polegający na spowodowaniu poważnych obrażeń ciała albo rozstroju zdrowia i powiązaniu przez ustawodawcę tego przepisu z art. 446 KC wskazując, iż kwestia ta jest w sposób wyczerpująca rozstrzygnięta i, że najbliższym poszkodowanego nie przysługuje ochrona dobra osobista dobra osobistego w postaci więzi rodzinnych w przypadku innym aniżeli śmierć poszkodowanego.
Wskazać natomiast należy, iż w wyniku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia poszkodowanego, powstałego wskutek czynu niedozwolonego, może nastąpić naruszenie własnego dobra osobistego osoby bliskiej poszkodowanego np. szkoda w postaci rozstroju zdrowia poszkodowanego i pozostawanie przez niego w długotrwałej śpiączce – naruszenie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej – jego osób najbliższych. Zaznaczyć oczywiście trzeba, że według omawianego poglądu – popartego uchwałą SN III CZP 36/17 – roszczenie osoby najbliższej oraz roszczenie poszkodowanego mają charakter samoistny, (mimo, iż szkody są silnie ze sobą powiązane pod względem faktycznym, przyczynowo – skutkowym).
Co istotne, nie każde naruszenie dobra osobistego w postaci więzi bliskości uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia. Jak wskazuje SN pozytywne rozstrzygnięcie zasadne będzie jedynie w takich sytuacjach, których skutki w istocie są takie same, jakie występują przy śmierci poszkodowanego, a zatem przypadki głębokiego upośledzenia funkcji życiowych wskutek uszczerbków zdrowia najcięższych, nieodwracalnych i wyłączających możliwość zachowania bliskości z poszkodowanym.
Podsumowując, osobom najbliższym poszkodowanego, przysługują roszczenia przewidziane art. 24 oraz art. 448 Kodeksu Cywilnego, jeżeli wskutek uszczerbku na zdrowiu bądź rozstroju zdrowia ich osoby najbliższej, zniweczeniu ulegnie więź bliskości i więź emocjonalna pomiędzy osobą najbliższą a poszkodowanym.
Kancelaria radców prawnych Wrocław – Michał & Marta Syguła pomaga uzyskać odszkodowanie i zadośćuczynienie. Zapewniamy profesjonalną pomoc oraz fachową poradę prawną.
Autor: Stanisław Stawiński – aplikant radcowski