Spadki – zachowek i wydziedziczenie

Spadki, zachowek i wydziedziczenie – kiedy i w jaki sposób dochodzić swoich roszczeń?

Temat spadki, zachowek i wydziedziczenie budzi wiele emocji. Ostatnio zjawił się w siedzibie naszej kancelarii prawnej we Wrocławiu klient z ciekawym pytaniem. Czy pomimo wydziedziczenia spadkobiercy ustawowego w testamencie, jego zstępnym przysługują jakieś roszczenia w stosunku do spadkobiercy testamentowego? Dobry radca prawny jest w stanie szybko udzielić odpowiedzi – oczywiście TAK! Pamiętajmy, że zgodnie z art. 991 kodeksu cywilnego: „Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).”

Idąc jednak po kolei.

Dziedziczenie może być ustawowe lub testamentowe. W przypadku dziedziczenia ustawowego krąg spadkobierców i ich udziały w spadku ustalane są w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego.

Jeżeli zaś chodzi o testament, to jest to oświadczenie woli spadkodawcy, które wyraża jego wolę rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci na rzecz określonych osób. W takim wypadku wiążąca jest wola testatora ujawniona w testamencie. Rodzi się zatem pytanie o to, co mogą zrobić osoby, które dziedziczyłyby z ustawy, a w związku z istnieniem testamentu tego dziedziczenia zostały pozbawione. Otóż osobom tym przysługuje roszczenie o zachowek. W naszym kazusie dodatkową komplikacją była okoliczność wydziedziczenia w testamencie jednego z dwóch ustawowych spadkobierców. Pomijając w tym artykule kwestie związane z możliwością podważenia podstaw wydziedziczenia, należy wskazać iż zgodnie z art. 1011 kodeksu cywilnego, zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę. Oznacza to, iż wydziedziczenie powoduje utratę prawa do zachowku, ale nie utratę pozycji najbliższego spadkobiercy ustawowego w rozumieniu art. 991 KC.

W konsekwencji zstępni wydziedziczono uzyskują prawo do zachowku. Co istotne, powołany przepis mówi jedynie o zstępnych wydziedziczonego. Oznacza to m.in. iż rodzice wydziedziczonego nie uzyskują prawa do zachowku.
Pamiętaj zatem, iż jeżeli jesteś zstępnym wydziedziczonego, przysługuje Ci prawo dochodzenia zachowku. A jak to wygląda w praktyce?

Roszczenie o zachowek jest niczym innym jak powództwem o zapłatę oznaczonej kwoty, która stanowi odpowiedni ułamek należnego udziału spadkowego, odpowiednio ½ lub 2/3 wartości udziału spadkowego.

Przykład udziału spadkowego

X zmarł pozostawiając testament, w którym pozostawił cały swój majątek swojej córce Y, jednocześnie wydziedziczając syna Z. Z posiada córkę A. W skład masy spadkowej wchodzi 100 tys zł. A jako zstępna wydziedziczonego Z może domagać się od Y zapłaty kwoty 25 tys. zł, stanowiącej ½ udziału, bowiem:
„Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.”

Pamiętajmy również, iż termin na dochodzenie swoich roszczeń z zachowku wynosi 5 lat od ogłoszenia testamentu.

Zapraszamy do kontaktu! Kancelaria radców prawnych Wrocław – Michał & Marta Syguła udziela porady prawne online
również w języku angielskim, niemieckim i rosyjskim. Spadki, prawo rodzinne i opiekuńcze to tylko niektóre tematy prawne w których się specjalizujemy.