Kim jest sygnalista i o jakich procedurach w związku z nim musi pamiętać przedsiębiorca?

W świecie biznesu transparentność i odpowiedzialność nabierają coraz większego znaczenia. Właśnie dlatego rola sygnalisty staje się wręcz kluczowa. Osoba zgłaszająca nieprawidłowości wewnątrz organizacji często naraża się na osobiste ryzyko w imię wyższych wartości. Przedsiębiorcy muszą być świadomi nie tylko znaczenia roli, jaką odgrywają sygnaliści, ale również procedur prawnych i organizacyjnych, które regulują ich działania i zapewniają ochronę. Co warto na ten temat wiedzieć? Tłumaczymy w tym artykule.

Kto to jest sygnalista w zakładzie pracy?

Sygnalista to osoba, która zgłasza nieprawidłowości występujące w środowisku pracy. Może to być pracownik na dowolnym stanowisku, a także były pracownik, stażysta, wolontariusz, kontrahent, podwykonawca czy dostawca usług. Rola sygnalisty w zakładzie pracy jest niezwykle ważna – dzięki jego odwadze możliwe jest ujawnienie i zapobieganie naruszeniom prawa, korupcji, nieetycznym działaniom czy nawet zagrożeniom dla zdrowia i życia ludzkiego. Aby uzyskać status sygnalisty, osoba zgłaszająca musi działać w dobrej wierze, mając przekonanie oparte na faktach, że zgłoszone przez nią informacje są prawdziwe i mają zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa i etyki w miejscu pracy. Zgłoszenie powinno zostać dokonane przez jedną z dostępnych ścieżek: wewnętrzną, zewnętrzną lub publiczną, w zależności od sytuacji i istniejących procedur w danym zakładzie pracy.

Sygnaliści a obowiązki pracodawcy. O czym należy pamiętać?

Obowiązki pracodawcy w kontekście ochrony sygnalistów są szczególnie istotne w świetle nowych regulacji prawnych. Pracodawcy zobowiązani są do stworzenia bezpiecznego i przejrzystego systemu zgłaszania nieprawidłowości, który umożliwia ochronę tożsamości sygnalisty i zapewnia odpowiednie traktowanie zgłoszeń. Obejmuje to utworzenie kanałów wewnętrznych i zewnętrznych, łatwo dostępnych dla wszystkich pracowników oraz osób zewnętrznych, które mogą zgłaszać nieprawidłowości.

Pracodawca ma także obowiązek informować pracowników o istniejących procedurach zgłaszania oraz szkolić odpowiednie osoby odpowiedzialne za przyjmowanie i przetwarzanie zgłoszeń. Porady prawne w tym zakresie bazują na tych samych konkluzjach: pracodawcy są zobowiązani do tego, by traktować wszystkie zgłoszenia poważnie i przeprowadzać dogłębne dochodzenie w przypadku otrzymania raportu o możliwych naruszeniach. Pracodawca musi także chronić sygnalistów przed wszelkimi formami odwetu, w tym przed nieuzasadnionym zwolnieniem, degradacją czy innymi negatywnymi konsekwencjami związanymi z pracą.

Ochrona sygnalistów w Polsce

Ochrona sygnalistów w Polsce jest obecnie przedmiotem intensywnych prac legislacyjnych, mających na celu dostosowanie krajowego prawa do wymogów Unii Europejskiej. Unijna dyrektywa o sygnalistach z 2021 roku nie została jak dotąd wdrożona. Rada Ministrów pracuje jednak nad projektem ustawy, na mocy której sygnaliści będą cieszyć się szeregiem gwarancji prawnych mających na celu ochronę przed działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy lub innych osób. Pracodawcy, którzy podjęliby negatywne działania przeciwko sygnalistom, mogliby być zobowiązani do wypłaty odszkodowania co najmniej w wysokości średniego wynagrodzenia w gospodarce. Sygnalista nie będzie mógł być pociągany do odpowiedzialności prawnej za zgłoszenie naruszeń – pod warunkiem, że działał w przekonaniu o prawdziwości przekazywanych informacji. Jeśli jako przedsiębiorca chcesz odpowiednio zarządzić kryzysową sytuacją, skorzystaj z łatwo dostępnych rozwiązań, takich jak konsultacja prawnicza online z naszą kancelarią.

Projekt ustawy o sygnalistach – kiedy wchodzi ustawa?

Projekt ustawy o ochronie sygnalistów, który został przyjęty przez Radę Ministrów, wkracza teraz w decydującą fazę legislacyjną. Zgodnie z planem ustawa ma zostać uchwalona i wprowadzona w życie w ciągu najbliższych miesięcy. Dokładny termin wejścia w życie ustawy zależy od przebiegu procesu legislacyjnego w Sejmie i Senacie, jednak oczekuje się, że większość przepisów zacznie obowiązywać trzy miesiące po ogłoszeniu, natomiast regulacje dotyczące zgłoszeń zewnętrznych wejdą w życie sześć miesięcy po publikacji w Dzienniku Ustaw. Celem tego okresu vacatio legis jest umożliwienie przedsiębiorcom oraz instytucjom publicznym przygotowanie się do nowych wymogów prawnych, w tym zorganizowanie odpowiednich procedur zgłaszania i ochrony sygnalistów. To też czas, w którym do organizacji może dołączyć prawnika prawa pracy, szkoleniowiec, ekspert HR specjalizujący się w zagadnieniu sygnalistów itd.

Dla każdego przedsiębiorcy zrozumienie roli sygnalisty w formie oraz wdrożenie odpowiednich procedur związanych z ich ochroną to nie tylko wymóg prawny, ale także element budowania kultury etycznej w organizacji. Procedury te pomagają nie tylko chronić sygnalistów, ale również zabezpieczają firmę przed wewnętrznymi zagrożeniami i poprawiają jej wizerunek na zewnątrz. Jeśli potrzebujesz pomocy w zakresie przepisów o sygnalistach nasza kancelaria prawna we Wrocławiu służy pomocą.