Zgodnie z art. 888 Kodeksu cywilnego: „Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.”
Tu musimy rozróżnić dwa przypadki – darowiznę już wykonaną oraz tę, która jeszcze nie nastąpiła.
Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
§ 1. Darczyńca może odwołaćdarowiznęnawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
W tym przypadku odwołanie darowizny może nastąpić do momentu jej całkowitego wykonania, przy spełnieniu przesłanek wskazanych w ustawie, dotyczących osoby darczyńcy, bez względu na zachowanie obdarowanego. Darowizna jest zaś niewykonana wtedy, gdy darczyńca nie spełnił jeszcze świadczenia głównego, nie darował przedmiotu darowizny
Podstawową przesłanką odwołania darowizny jeszcze niewykonanej jest zmiana stanu majątkowego darczyńcy. Znaczenia nie ma zmiana sytuacji majątkowej obdarowanego (np. jego przypadkowe wzbogacenie się przed chwilą wykonania umowy; tak trafnie wyr. SA we Wrocławiu z 21.2.2013 r., I ACa 61/13,
Przepisy przewidują możliwość odwołania darowizny w każdym czasie z uwagi na negatywne zachowanie obdarowanego względem darczyńcy, bez względu na to, czy darowizna została już wykonana, czy nie. Przepisy nie precyzują co dokładnie oznacza rażąca niewdzięczność Jednakże w doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpada tylko takie zachowanie się obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę (wyr. SN z 7.5.2003 r., IV CKN 115/01, Legalis).
Każdorazowo o tym, czy ma miejsce rażąca niewdzięczność należy decydować biorąc pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy.
Przykładowe przesłanki to: spowodowanie uszczerbku na zdrowiu darczyńcy; popełnienie przestępstwa względem darczyńcy, odmówienie pomocy w chorobie, wyrządzenie szkody darczyńcy.
Co ważne, jeśli darczyńca obdarowanemu przebaczył, nie może odwołać darowizny z tytułu rażącej niewdzięczności.
Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Przepisów o odwołaniu darowizny nie stosuje się, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z dnia 13 stycznia 2022 r., I ACa 515/20
Teza
Darowizna wytwarza stosunek etyczny między darczyńcą a obdarowanym, wyróżniający się moralnym obowiązkiem wdzięczności. Pogwałcenie tego obowiązku przez dopuszczenie się ciężkich uchybień opatrzone jest sankcją prawną, przewidzianą w art. 898 § 1 KC, w postaci prawa odwołania darowizny. Warunkiem tego prawa jest, aby obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności. Taką kwalifikowaną postać ma dopiero takie zachowanie obdarowanego, które w świetle istniejących reguł moralnych i prawnych świadczy nie tylko o niewdzięczności, ale o kwalifikowanym jej stopniu. Zwykłe konflikty rodzinne pomiędzy darczyńcą a obdarowanym nie wyczerpują przesłanki rażącej niewdzięczności, niezbędnej do skutecznego odwołania darowizny (art. 898 § 1 KC).
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z dnia 18 listopada 2021 r., I ACa 386/20
Teza
Brak wyrażania wdzięczności, a nawet zwykła niewdzięczność, nie uzasadnia odwołania darowizny.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie – I Wydział Cywilny z dnia 8 listopada 2021 r., I ACa 406/19
Teza
Okoliczność naruszenia reguły wierności, przy istniejących węzłach partnerskich, zazwyczaj stanowi przejaw rażącej niewdzięczności, gdy zdrady dopuszcza się partner obdarowany, utrzymując to w tajemnicy przed darczyńcą, który się na takie zachowanie nie godzi.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 3 grudnia 2020 r., I ACa 612/19
Teza
Za rażącą niewdzięczność przyjęło się uważać jedynie takie zachowania obdarowanego, które cechuje znaczne nasilenie złej woli, skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej i które mają charakter wysoce nieprzyjaznych lub wręcz złośliwych. Natomiast nie noszą cechy rażącej niewdzięczności incydentalne, nawet naganne zachowania, jeżeli wynikają one z drobnych codziennych konfliktów, naturalnych szczególnie w sytuacji wspólnego zamieszkiwania stron.
Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani dodatkowymi informacjami, zapraszamy do kontaktu mailowego na adres: m.sygula@mskancelaria.com, telefonicznego pod numerem +48 609778918 lub skorzystania z formularza kontaktowego celem umówienia wizyty. Poproś o instrukcję radcę prawnego Wrocław i dowiedz się, jak można rozwiązać zaistniały problem.